Ý nghĩa các loại quả trên mâm ngũ quả ngày Tết

Gọi là ngũ quả nhưng thật ra không có quy định loại quả gì mà tùy từng địa phương với đặc trưng về khí hậu, sản vật và quan niệm riêng mà bày trí.

Tuy nhiên, dù là loại quả gì, mâm ngũ quả ngày Tết vẫn mang một ý nghĩa chung: dâng cúng tổ tiên thể hiện lòng hiếu thảo và ước mong những điều tốt lành trong gia sự.

Khi bày mâm ngũ quả, người ta có những quy ước dân gian. Ví dụ, mâm ngũ quả chỉ bày quả, không đặt thêm hoa hoặc thực phẩm gì. Số lượng trên mâm ngũ quả chỉ tính loại, không tính quả. Ví dụ, chuối chỉ cần một nải mà không quan tâm số lượng là 15 hay 16 quả.

Nếu căn cứ theo màu sắc trong triết lý phương Đông thì mâm ngũ quả phải có 5 loại quả với 5 màu khác nhau: xanh (hành mộc), màu vàng (hành thổ), màu đỏ (hành hỏa), màu trắng (hành kim), màu đen (hành thủy).

Mâm ngũ quả làm cho quang cảnh Tết và không gian thờ cúng thêm ấm áp, rực rỡ mà còn chứa đựng ước vọng của con người.

Hiện nay, hội nhập và phát triển, người Việt vẫn duy trì phong tục cúng mâm ngũ quả truyền thống, nhưng không còn cứng nhắc như trước kia. Ngoài năm loại quả đặc trưng, kiêng kị theo từng vùng, các loại trái cây như thơm, nho, nhãn, dưa lưới, lê-ki-ma, cherry, vú sữa. quýt hồng, mận Úc… đều có thể thêm vào, để mâm ngũ quả thêm phong phú đa dạng và đẹp mắt.

Những loại quả tạo hình đặc biệt mới, độc, lạ như dưa hấu vuông, dưa hấu thỏi vàng, dưa hấu xe hơi… là mặt hàng “độc”, được săn tìm dịp tết, để mâm ngũ quả thêm “hoành tráng”, độc đáo khác biệt.

Ý nghĩa của một vài loại hoa quả thường được bày trên mâm ngũ quả

– Nải chuối như bàn tay ngửa, hứng lấy những gì tinh túy nhất của mùa Xuân để đọng thành quả ngọt; nó còn có ý nghĩa che chở, bảo bọc.

– Lê (hay mật phụ), ngọt thanh ngụ ý việc gì cũng trơn tru, suôn sẻ

– Lựu, nhiều hạt, tượng trưng cho con đàn cháu đống

– Đào thể hiện sự thăng tiến

– Mai, do điển phiếu mai, con gái phải có chồng, hạnh phúc, không cô đơn

– Phật thủ giống như bàn tay của Phật, chở che cho con người

– Táo (loại trái to màu đỏ tươi) có nghĩa là phú quý

– Hồng, quýt rực lên màu sắc mạnh mẽ, tượng trưng cho sự thành đạt

– Thanh long – ý rồng mây gặp hội

– Bưởi, dưa hấu: căng tròn, mát lành, hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn

– Nải chuối như bàn tay ngửa, hứng lấy nắng sương đọng thành quả ngọt và che chở, bảo bọc

– Quả trứng gà có hình trái đào tiên – lộc trời

– Dừa có âm tương tự như là “vừa,” có nghĩa là không thiếu

– Sung gắn với biểu tượng sung mãn về sức khỏe hay tiền bạc

– Đu đủ mang đến sự đầy đủ thịnh vượng

– Xoài có âm na ná như là “xài”, để cầu mong cho tiêu xài không thiếu thốn.