Tiếng Việt
Hướng dẫn cách cúng giỗ tổ nghề sân khấu ngày 11 và 12 âm lịch
Ngày 12/8 âm lịch hàng năm được xem là ngày ý nghĩa trọng đại của những người hoạt động trong lĩnh vực sân khấu. Vì đó là ngày để mỗi người nghệ sĩ thắp nén hương tri ân tổ sư, những người thầy, những tiền bối đã có công khai phá bộ môn nghệ thuật sân khấu truyền thống, đặc biệt là bộ môn hát bội, chèo, cải lương.
Từ năm 2010 ngày này cũng được chọn là ngày Sân khấu Việt Nam và đây là ngày liên hoan hội diễn tôn vinh những vỡ diễn, những vai diễn, những nghệ sĩ xuất sắc trong năm qua. Đây cũng là dịp tổng kết đánh giá hoạt động sân khấu. Ngành sân khấu sẽ tiếp tục phát huy tinh thần uống nước nhớ nguồn, thăm viếng những người thầy, nghệ sĩ già yếu, neo đơn có hoàn cảnh khó khăn.
>> Xem thêm: Lễ vật cúng giỗ tổ nghề sân khấu gồm những gì?
Giỗ tổ ngành sân khấu bắt nguồn từ đâu?
Cứ đến ngày những ngày giữa tháng 8 âm lịch thì sân khấu các nơi lại rộn ràng chuẩn bị cúng tổ. Dù bận rộn như thế nào, các nghệ sĩ cúng gác lại công việc, chia thành từng đoàn, đến sân khấu này thắp hương, qua sân khấu khác thắp hương, thắp hương từ rạp này qua rạp khác. Nhưng khi được hỏi tổ nghiệp là ai thì mỗi người lại kể theo một cách khác nhau.
NSƯT Kim Tử Long cho biết: “Từ khi bước vào lĩnh vực nghệ thuật, hầu như nghệ sĩ nào cung luôn tin rằng có thần linh. Mặc dù vẫn chưa biết chính xác tổ nghiệp của ngành là ai chỉ biết đó là đấng linh thiêng, luôn dõi theo ngành. Các nghệ sĩ tin tưởng và thờ cúng. Những người lớn tuổi thì rất tin tưởng và coi trọng, trước khi lên sân khấu luôn thắp hương, khấn tổ nghề. Và rất nhiều việc xảy ra thực tế chỉ cần thắp hương khấn tổ mọi người đều được phù trợ”
Trong những giai thoại về ông tổ sân khấu, giai thoại chúng tôi được nghe nhiều nhất là hai vị hoàng tử mê coi hát đến mức chết trong buồng hát. Linh hồn của họ thường xuyên hiện lên coi hát và phù trợ nên người trong nghề bèn lập bàn thờ 2 vị là tổ. Ngày 12/08 chính là ngày 2 vị hoàng tử qua đời.
Bên cạnh đó, còn có giai thoại phổ biến khác về truyền thuyết “ông tổ ngành sân khấu. Ông tổ xuất thân từ ăn mày. Vì thế, nghệ sĩ rất kiêng kỵ cho tiền ăn xin, ăn mày vì cho rằng như thế là xúc phạm đến tổ nghiệp.
NSND Đinh Bằng Phi cho rằng, những giai thoại này được dựng ra thực chất là tạo sự tin tưởng. Những người làm sân khấu đều cho mình là con cháu của “ông tổ”. Ông cũng giải thích thêm: “Những người đi trước đặt ra những giai thoại này vừa dựa trên thực tế, vừa có chút hoang đường, truyền miệng từ đời này sang đời khác. Giai thoại hai vị hoàng tử không rõ tên, không rõ đời nào. Còn nói ông tổ là ăn mày, vì sao? Nghề có 3 vị Thánh Tổ gồm Tiên Sư, Tổ Sư và Thánh trong ba vị Thánh tổ nghề có một người là ăn xin. Vì thế giới nghệ sĩ kiêng kỵ cho tiền vì họ nghĩ rằng cùng một ông Tổ không nên bố thí cho nhau. Câu chuyện này tồn tại quá lâu nên khi được truyền miệng lại cũng khác đi ít nhiều khiến các các nghệ sĩ trẻ sau này hiểu lầm.
Theo những nghệ sĩ làm nghề lâu năm, phong tục thờ rổ xuất phát từ các đoàn hát bội dần lan sang cải lương, tuồng chèo, kịch nói… Về sau, ca sĩ, diễn viên, người mẫu, nhà sản xuất, nhạc sĩ... cũng tham gia và duy trì việc cúng tổ hàng năm và khấn tổ trước khi ra diễn.
Cách cúng giỗ tổ nghề sân khấu của nghệ sĩ Việt
Mỗi năm đến ngày giỗ tổ, các nghệ sĩ trong Nam, ngoài Bắc đều có những hoạt động để tôn vinh nghề và tưởng nhớ tổ nghiệp.
Các đơn vị và sân khấu thường tổ chức lễ giỗ tổ riêng nhưng thường có 3 hoạt động chính: Lễ dâng hương, dâng hoa Tổ nghề; Lễ tri ân những nghệ sĩ cao tuổi, tưởng nhớ những nghệ sĩ đã qua đời và vinh doanh những nghệ sĩ đã có những đóng góp nổi bật; cuối cùng là những tiết mục văn hóa nghệ thuật đặc sắc.
Các nghệ sĩ khắp nơi hướng về tổ nghề. Đến với ngày giỗ tổ trang trọng, người mang hoa, người mang trái cây, người mang heo quay, người mang gà luộc dâng lên bàn thờ tổ để thể hiện lòng tôn kính đến tổ nghiệp, cầu mong tổ nghề phù hộ sự nghiệp gặp may mắn ngày càng phát triển.
